Mật mã kháng lượng tử (PQC): Thuật toán mới cho kỷ nguyên mới
Trong thời gian sắp tới, máy tính lượng tử được cho là sẽ phát triển đủ mạnh để phá vỡ các thuật toán bất đối xứng truyền thống – các thuật toán chính đang được sử dụng để đảm bảo an ninh dữ liệu cho mọi thông điệp, tài liệu, giao dịch trực tuyến. Mật mã kháng lượng tử (PQC) được nghiên cứu để chống lại sức mạnh khổng lồ ấy. Mật mã kháng lượng tử (Post-Quantum Cryptography – PQC) còn được gọi là Mật mã an toàn lượng tử (Quantum Safe Cryptography – QSC), đều chỉ những thuật toán mã hoá được thiết kế để chống lại các cuộc tấn công từ máy tính lượng tử. Điện toán lượng tử là gì? Điện toán lượng tử tận dụng các nguyên lý của vật lý lượng tử để xử lý bài toán toán học nhanh hơn gấp nhiều lần so với máy tính thông thường. Những việc mà siêu máy tính mạnh nhất hiện nay mất nhiều năm mới giải được, thì máy tính lượng tử có thể rút ngắn xuống chỉ trong vài ngày. Từ đó, máy tính lượng tử được dự đoán có sức mạnh tính toán vượt bậc, mở ra kỷ nguyên mới cho các ứng dụng như trí tuệ nhân tạo. Song, đi cùng với nhiều lợi ích, máy tính lượng tử cũng là mối đe dọa an ninh lớn. Tại sao máy tính lượng tử là mối đe dọa bảo mật? Khi máy tính lượng tử đủ mạnh xuất hiện, các thuật toán mật mã bất đối xứng truyền thống sẽ bị phá vỡ. Một ví dụ dễ hiểu, hiện tại, RSA và ECC là hai thuật toán mạnh, vốn dựa trên các bài toán toán học rất khó như phân tích số và logarit rời rạc, đang được sử dụng rất phổ biến trên toàn thế giới để bảo vệ tài khoản ngân hàng, hồ sơ y tế và nhiều dữ liệu quan trọng khác. Song, với thuật toán Shor trong máy tính lượng tử có thể dễ dàng phá vỡ RSA và ECC. Chính phủ các nước và các tập đoàn công nghệ toàn cầu đã thừa nhận mối đe dọa này và dấy lên cảnh báo bảo vệ hạ tầng trọng yếu trước nguy cơ tấn công từ máy tính lượng tử. Trong Bản ghi nhớ An ninh Quốc gia Mỹ, tháng 5/2022 có viết: “Một máy tính lượng tử đủ lớn và tinh vi, có khả năng bẻ khóa mật mã (CRQC) – sẽ có thể phá vỡ hầu hết các thuật toán mã hoá công khai đang được sử dụng trên các hệ thống số ở Mỹ và toàn thế giới. CRQC có thể gây nguy hiểm cho các phương thức liên lạc dân sự và quân sự, làm suy yếu hệ thống giám sát, kiểm soát hạ tầng trọng yếu và đánh bại các giao thức bảo mật cho đa số giao dịch tài chính trên Internet.” Mật mã kháng lượng tử (PQC) là gì? Để chống lại tấn công lượng tử, nhiều nghiên cứu trên khắp thế giới đã được triển khai nhằm phát triển các thuật toán mới mạnh mẽ hơn, có thể thay thế cho RSA và ECC, đồng thời chống chịu được sự tấn công từ máy tính cổ điển cũng như máy tính lượng tử. Thuật toán này, được gọi chung là PQC – mật mã kháng lượng tử. Tại sao cần hành động ngay bây giờ? Có thể trong hiện tại, máy tính lượng tử đủ mạnh như dự đoán chưa xuất hiện, song, các vụ thu thập dữ liệu đã bắt đầu, đặc biệt, nhiều dữ liệu nhạy cảm hoặc thông tin riêng tư có giá trị trong nhiều năm, thậm chí hàng chục năm. Vì vậy, cần đặc biệt đề cao an ninh bảo mật dữ liệu, khi tin tặc có thể đang lưu trữ dữ liệu mã hóa này, chờ đến khi máy tính lượng tử trong tương lai xuất hiện và giải mã tất cả, thuật ngữ này còn gọi là “harvest now, decryp later” – “Thu hoạch trước, giải mã sau”. Cùng với đó, với nhiều thiết bị như chip, chu kỳ phát triển rất dài, phải mất nhiều năm để kiểm thử bảo mật, xin chứng nhận rồi mới có thể triển khai trên hạ tầng hiện có. Vì vậy, bắt đầu chuyển sang PQC càng sớm thì càng có lợi. Lộ trình phát triển của PQC trên thế giới Nghiên cứu lớn nhất về PQC hiện được công nhận bởi Viện Tiêu chuẩn và Công nghệ Quốc gia Hoa Kỳ (NIST). NIST đã tổ chức cuộc thi toàn cầu kêu gọi các nhà nghiên cứu từ khắp nơi trên thế giới tham gia, gửi đề xuất thuật toán mới, đánh giá và chứng minh tính bền vững của chúng. Ngày 5/7/2022, NIST công bố bộ thuật toán đầu tiên được chọn để chuẩn hóa bao gồm: cơ chế đóng gói khóa (KEM) – CRYSTALS-Kyber và các thuật toán ký số như CRYSTALS-Dilithium, FALCON, SPHINCS+. Cũng trong năm 2022, Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA) đã công bố bản cập nhật Bộ thuật toán an ninh thương mại quốc gia (CNSA 2.0). Theo đó, các hệ thống an ninh quốc gia (NSS) phải chuyển đổi hoàn toàn sang thuật toán mật mã hậu lượng tử (PQC) trước năm 2033; một số trường hợp đặc biệt còn phải hoàn tất sớm hơn, ngay từ năm 2030. CNSA 2.0 nêu rõ, các thuật toán CRYSTALS-Kyber và CRYSTALS-Dilithium sẽ được sử dụng như các thuật toán chống lượng tử chủ chốt, kết hợp với các thuật toán chữ ký dựa trên hàm băm như XMSS (Extended Merkle Signature Scheme) và LMS (Leighton-Micali Signatures). Đến tháng 8/2024, NIST công bố ba tiêu chuẩn mật mã kháng lượng tử chuẩn hóa đầu tiên, nhằm bảo đảm triển khai đúng đắn các thuật toán mới, bao gồm: Đồng thời, NIST cũng
Thanh toán chuyển khoản qua ngân hàng (Pay-by-bank): Xu hướng thanh toán mới nổi
Cuộc chiến thanh toán giờ đang ngày càng gay gắt hơn bao giờ hết, bởi bên cạnh thanh toán thẻ, thanh toán trực tuyến qua ngân hàng (pay-by-bank) đang ngày càng chứng tỏ được sự tiện lợi, an toàn và tiết kiệm chi phí. Năm 2025 chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của hình thức thanh toán mới – thanh toán chuyển khoản trực tuyến qua ngân hàng – pay-by-bank – cho phép người dùng trả tiền trực tiếp từ tài khoản ngân hàng của mình, mà không cần dùng thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ. Pay-by-bank là gì? Pay-by-bank ra đời trong bối cảnh Ngân hàng mở phát triển mạnh mẽ trên toàn thế giới. Khác với các phương thức thanh toán truyền thống, Pay-by-bank cho phép người dùng thực hiện các giao dịch trực tuyến trực tiếp từ tài khoản ngân hàng, mà không cần sử dụng thông tin thẻ tín dụng hoặc thẻ ghi nợ. Phương thức này tận dụng hạ tầng ngân hàng trực tuyến hiện có, đảm bảo vừa hiệu quả vừa tăng cường bảo mật. Người dùng được hưởng lợi từ việc hoàn tất giao dịch mà không phải lo lắng về rủi ro khi chia sẻ thông tin thẻ nhạy cảm. Tiền chuyển khoản sẽ chuyển thằng về tài khoản của doanh nghiệp mà không mất thời gian hay nhiều chi phí giao dịch như hiện tại. Lợi ích của pay-by-bank Pay-by-bank mang đến nhiều tiện lợi cho người dùng và doanh nghiệp, đây cũng là lí do vì sao hình thức thanh toán này lại phát triển nhanh chóng như hiện tại: Tại Anh, pay-by-bank đã bùng nổ với 27 triệu giao dịch mỗi tháng, thu hút gần 9 triệu người dùng thường xuyên. Đáng chú ý, 80% các nhà bán lẻ thương mại điện tử có doanh thu vượt 1 triệu bảng Anh đang triển khai hoặc có kế hoạch áp dụng Pay by Bank. Xu hướng này không chỉ giới hạn ở Anh mà còn được dự báo sẽ phát triển nhanh ở châu Âu và các khu vực khác. Nhiều doanh nghiệp lớn khi triển khai pay-by-bank đã có những thay đổi tích cực rõ rệt, như Lastminute.com – một doanh nghiệp lớn trong ngành du lịch, báo cáo giá trị đơn hàng trung bình tăng 20% sau khi áp dụng pay-by-bank hay Papa Johns ghi nhận giảm hơn 40% chi phí thanh toán và cải thiện tỷ lệ giữ chân khách hàng. Ngoài ra, trong sự cố gián đoạn toàn cầu của Crowdstrike năm 2024, khi các thanh toán bằng thẻ thất bại, Pay by Bank vẫn hoạt động trơn tru, chứng minh độ tin cậy vượt trội so với các hình thức thanh toán khác. Vì sao pay-by-bank lại được ưa chuộng ở thời điểm này? Sự phát triển mạnh mẽ của Pay by Bank được thúc đẩy bởi nhiều lý do, trong đó, có thể kể đến hai lí do cơ bản dưới đây: Thách thức khi triển khai pay-by-bank Tuy có nhiều ưu điểm vượt trội, song ở thời điểm hiện tại, hình thức thanh toán này lại đang thiếu một hệ thống tập trung để có thể phát huy được toàn diện tiềm năng vốn có. Bởi, dù kiến trúc phi tập trung dựa trên API đã thúc đẩy nhiều sự đổi mới, song, các ngân hàng đầu tư vào Ngân hàng mở lại chưa đồng bộ. Để giải quyết điều này, Anh hiện đang tiến tới việc thành lập một tổ chức điều hành độc lập với nhiệm vụ tạo ra một khung thương mại thống nhất. Tổ chức điều hành này sẽ chuẩn hóa các quy tắc cho thanh toán định kỳ, quản lý tranh chấp và phân bổ trách nhiệm pháp lý, từ đó nâng cao độ tin cậy và khả năng mở rộng của hệ thống. Bên cạnh đó, cũng có nhiều ý kiến cho rằng pay-by-bank đang thiếu cơ chế chargebacks (quy trình khiếu nại/hoàn tiền truyền thống của thẻ). Tuy nhiên, những người ủng hộ cho rằng Pay by Bank phù hợp hơn với thương mại điện tử hiện đại, nơi các nhà bán lẻ cạnh tranh gay gắt về dịch vụ khách hàng và chính sách hoàn tiền, khiến chargebacks ngày càng trở nên lỗi thời. Hơn nữa, nghiên cứu chỉ ra rằng chargeback hiện là kênh chính cho gian lận hoàn tiền, gây ra gánh nặng chi phí cho cả doanh nghiệp và người tiêu dùng. Pay-by-bank không chỉ là một bước tiến mà còn tái định nghĩa về cách thức hoạt động của thanh toán trực tuyến – nhanh hơn, an toàn hơn cho tất cả các bên. Khi các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và nhà cung cấp fintech hợp tác để tích hợp sâu hơn pay-by-bank vào các giao dịch hàng ngày, năm 2025 có thể là bước ngoặt lớn, đánh dấu sự chuyển mình mạnh mẽ của phương thức thanh toán này.
SAVIS ký kết hợp tác chiến lược với Talsec: Tăng tốc bảo mật ứng dụng ngân hàng số tại Việt Nam
Chuyển đổi số trong ngành tài chính – ngân hàng đang diễn ra mạnh mẽ. Tuân thủ pháp lý cùng bảo mật, an toàn thông tin trở thành yếu tố sống còn của các tổ chức tài chính khi tham gia vào hệ sinh thái Ngân hàng mở. Là đơn vị công nghệ hàng đầu trong lĩnh vực bảo mật và tiên phong về Ngân hàng mở tại Việt Nam, SAVIS cùng đối tác toàn cầu là Talsec ký kết hợp tác chiến lược, tăng cường xây dựng hệ sinh thái toàn diện cho Ngân hàng số tại Việt Nam theo quy định của Thông tư 50/2024/TT-NHNN về an toàn, bảo mật cho việc cung cấp dịch vụ trực tuyến trong ngành ngân hàng, gồm các giải pháp bảo mật ứng dụng di động, xác thực mạnh người dùng, quản lý rủi ro và đảm bảo an toàn dữ liệu trong mọi giao dịch số. Talsec – Tăng cường bảo mật cho ứng dụng di động cho ngân hàng Là công ty công nghệ bảo mật hàng đầu đến từ Châu Âu, Talsec chuyên cung cấp các giải pháp bảo vệ ứng dụng di động chống lại mã độc, tấn công từ bên trong và các rủi ro khai thác lỗ hổng ứng dụng. SAVIS và Talsec hợp tác cung cấp SDK bảo mật cho các ứng dụng Android, iOS và Flutter, cụ thể gồm các giải pháp: Đây là các giải pháp bảo mật chủ động cho các ứng dụng tài chính, ngân hàng tại Việt Nam đồng thời, giúp tuân thủ nghiêm ngặt theo quy định bảo mật ứng di dộng ngân hàng số, Open API về an toàn hệ thống công nghệ thông tin trong hoạt động ngân hàng củaThông tư 50/2024/TT-NHNN. Giải pháp này cũng đã được SAVIS tích hợp với SAM TrustSign/PKI Passwordless – một nền tảng xác thực thế hệ mới không dùng mật khẩu, kết hợp chữ ký số và sinh trắc học, giúp xác thực và ký giao dịch an toàn đáp ứng loại B, C, D xác nhận giao dịch theo Phụ lục 02 của Thông tư 50/2024/TT-NHNN. SAM TrustSign/PKI Passwordless được thiết kế dựa trên nền tảng bảo mật Zero Trust Service Architecture, tăng cường bảo mật và bảo vệ dữ liệu người dùng sử dụng hạ tầng khóa công khai PKI, bao gồm ứng dụng di động TrustSign Mobile App/TrustSign Mobile SDK hỗ trợ nhiều phương thức xác thực (Push Auth, Smart OTP, Transaction Signing); SAM Auth Server – Hệ thống máy chủ xác thực được thiết kế và triển khai trong Box bảo mật vật lý SAM Appliance có sẵn HSM – toàn bộ quá trình xác thực và ký số được mã hóa đầu cuối (E2EE) bằng thuật toán mạnh như ECC/ECDSA P256, RSA 2048-bit, AES-256, TLS 1.3; đi kèm mô đun Trusted App Protection (RASP) – Bảo vệ ứng dụng SmartOTP và các cung cấp mở rộng cho phép bảo vệ ứng dụng Mobile App ngân hàng số mới của các tổ chức Tài chính – ngân hàng. Đây là nền tảng bảo mật hiện đại, tăng cường bảo vệ cho ứng dụng, đáp ứng đầy đủ cho cấp độ cao nhất Thông tư 50/2024/TT-NHNN, chữ ký điện tử an toàn. Với năng lực triển khai thực tế và mạng lưới đối tác toàn cầu, SAVIS cùng Talsec hứa hẹn trở thành những nhân tố dẫn dắt đảm bảo an toàn ứng dụng ngân hàng số cũng như trong việc hình thành hệ sinh thái Ngân hàng mở an toàn, tuân thủ và bền vững tại Việt Nam.
SAVIS đồng hành cùng Agribank xây dựng hệ thống PKI, cổng xác thực chữ ký điện tử đạt chuẩn CA an toàn ngành Ngân hàng
Agribank – một trong những ngân hàng lớn nhất Việt Nam, đã hợp tác cùng SAVIS để nâng cấp và chuyển đổi CA, xây dựng hệ thống PKI… giúp Agribank tối ưu hiệu quả quản lý chứng chỉ số, đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật khắt khe trong ngành ngân hàng. Bài toán của Agribank Thành lập năm 1988, ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam Agribank được biết đến là ngân hàng thương mại bán lẻ lớn nhất Việt Nam với mạng lưới hoạt động lên tới 2.200 chi nhánh và phòng giao dịch trên toàn quốc. Ngân hàng này phải xử lý khối lượng giao dịch khổng lồ, cao điểm có thể lên tới 45 triệu giao dịch/ngày, phục vụ cho khoảng 42 triệu khách hàng. Những năm gần đây, Agribank đang đẩy mạnh phát triển sản phẩm, giải pháp với hàm lượng công nghệ thông tin cao, chủ động áp dụng các giải pháp 4.0 để phát triển các sản phẩm dịch vụ mới, mở rộng tiện ích, nâng cao chất lượng dịch vụ E-Banking: Bổ sung thêm nhiều tiện ích dịch vụ trên ứng dụng Agribank E-Mobile Banking (tính năng gọi taxi, quét QR đặt món ăn, đặt dịch vụ du lịch, quét mã QR ngược, thanh toán hóa đơn, tiền gửi trực tuyến…); Triển khai Agribank E-Banking, hệ thống phần mềm cung cấp dịch vụ ngân hàng khác…); Liên kết hợp tác, ký kết thỏa thuận hợp tác với các đối tác, công ty fintech để phát triển dịch vụ ví điện tử, thu hộ, chi hộ… đáp ứng nhu cầu thanh toán không dùng tiền mặt, giao dịch tại quầy của nền kinh tế; Triển khai phát hành thẻ chip nội địa không tiếp xúc theo chuẩn VCCS, ứng dụng kết nối POS với phần mềm hệ thống kế toán;… Agribank cũng đã bắt đầu kết nối cung cấp dịch vụ thanh toán trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, phối hợp với Tổng cục Hải quan, Tổng cục Thuế, Kho bạc Nhà nước áp dụng công nghệ trong thanh toán các dịch vụ công qua các kênh trực tuyến. Tỷ trọng doanh thu từ sản phẩm dịch vụ, tiện ích mới, hiện đại này duy trì tốc độ tăng trưởng và ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong tổng thu của ngân hàng. Đồng thời, ngân hàng cũng tập trung xây dựng và phát triển các giải pháp nhằm nâng cao năng lực xử lý của hệ thống ngân hàng lõi Core banking. Agribank xác định xây dựng chiến lược phát triển công nghệ thông tin giai đoạn 2021 – 2025 hướng tới mục tiêu: phát triển sản phẩm, kênh phân phối điện tử đồng thời phải nâng cao tính an toàn, bảo mật của hệ thống công nghệ thông tin. Để phát triển theo đúng định hướng này, ngân hàng Agribank nhận định phải nâng cấp, phát triển hệ thống PKI, cổng xác thực chữ ký điện tử, chữ ký số – một trong những hệ thống quan trọng nhất nhằm đảm bảo an toàn, bảo mật, chống gian lận, giả mạo trong giao dịch điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt đối với các tổ chức Tài chính – Ngân hàng. Giải pháp từ SAVIS Trước bài toán ấy, SAVIS được Agribank tin tưởng lựa chọn để chuyển đổi, nâng cấp hệ thống. Sở hữu thế mạnh là nhà cung cấp giải pháp dịch vụ tin cậy hàng đầu tại Việt Nam với dịch vụ tin cậy TrustCA, SAVIS là đơn vị đầu tiên cung cấp dịch vụ chứng thực điện tử dấu thời gian Timestamp và Dịch vụ tin cậy (QTSP) về ký số và con dấu điện tử với giải pháp QTSP Remote Signing. SAVIS có 20 năm kinh nghiệm cung cấp và triển khai PKI, hệ thống CA quốc gia, CA công cộng và CA nội bộ chuyên dùng đảm bảo và giải pháp ký số từ xa, ký số HSM, ký số Mobile, Signing Portal, WebRA quản lý chứng thư số ở quy mô lớn. Để hỗ trợ Agribank, SAVIS đã cùng đối tác SAVYINT GLOBAL – một công ty IT product toàn cầu, có chuyên môn cao về Secure Payment, Data Protection, Cryptography, Blockchain và Ngân hàng mở, để triển khai hệ giải pháp toàn diện: Kết quả Sau quá trình triển khai, SAVIS đã hoàn tất việc chuyển đổi hệ thống CA. Cổng xác thực chữ ký điện tử, chữ ký số của Agribank đáp ứng tuyệt đối các tiêu chuẩn về ký số, chứng thực điện tử theo chuẩn quốc tế và Việt Nam, đồng thời tuân thủ những quy định riêng của ngành ngân hàng trong giao dịch điện tử và an ninh thanh toán. Thành công triển khai hệ thống PKI phức tạp trên nền tảng hệ thống máy chủ lớn IBM pSeries cùng các yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật cao nhất trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng đã một lần nữa khẳng định năng lực hàng đầu của SAVIS trong việc dẫn dắt và làm chủ lĩnh vực PKI tại Việt Nam. Liên hệ ngay với chúng tôi để được gặp gỡ với đội ngũ chuyên gia PKI hàng đầu TẠI ĐÂY!
Savis & Entrust: Hợp tác xây dựng sản phẩm và giải pháp tiên phong đáp ứng quy định về giao dịch điện tử và an ninh bảo mật trong lĩnh vực Ngân hàng tại Việt Nam
Trong bối cảnh giao dịch trực tuyến ngày càng phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, yêu cầu về an toàn, bảo mật thông tin đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Sự ra đời và hiệu lực của hàng loạt quy định pháp lý quan trọng như Nghị định 23/2025/NĐ-CP hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Giao dịch Điện tử năm 2023 về chữ ký điện tử và dịch vụ tin cậy, Thông tư 50/2024/TT-NHNN về an toàn hệ thống thông tin trong cung cấp dịch vụ trực tuyến và Thông tư 64/2024/TT-NHNN quy định về triển khai giao diện lập trình ứng dụng mở trong ngành Ngân hàng đã đặt ra những yêu cầu khắt khe về mặt kỹ thuật và pháp lý trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Với gần 20 năm hợp tác và là đối tác cao nhất của Entrust tại Việt Nam, SAVIS và Entrust đã cùng phát triển các giải pháp bảo mật tiên tiến, đáp ứng đầy đủ các các quy định pháp luật hiện hành: Hệ giải pháp của SAVIS và Entrust không chỉ giúp các tổ chức tín dụng và khách hàng tại Việt Nam đảm bảo an toàn hệ thống thông tin từ cấp độ 3 trở lên, đáp ứng trọn vẹn yêu cầu của Thông tư 64/2024/TT-NHNN, Thông tư 50/2024/TT-NHNN và Nghị định 23/2025/NĐ-CP về dịch vụ tin cậy và chữ ký điện tử, mà còn đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế khắt khe như PSD2/PSD3, FAPI 2.0 API security profile, CIBA, OIDC/OAuth2 và PCI/DSS. Với bề dày kinh nghiệm trong lĩnh vực an ninh mạng và bảo mật thông tin, sự hợp tác giữa hai đơn vị không chỉ mang lại các giải pháp an toàn, đáng tin cậy cho giao dịch trực tuyến và Ngân hàng Mở tại Việt Nam, mà còn là nền tảng vững chắc để SAVIS và Entrust vươn tầm, chinh phục thị trường khu vực và toàn cầu.
[Báo cáo toàn diện về Stablecoin] Sự phát triển của CBDC trên thế giới và Việt Nam (phần 4)
Trong bối cảnh stablecoin và crypto phát triển nhanh, nhiều quốc gia đã bắt đầu nghiên cứu và thử nghiệm hoặc triển khai CBDC để duy trì vai trò chủ đạo của ngân hàng trung ương trong hệ thống tiền tệ. Về CBDC – Đồng tiền kỹ thuật số do Ngân hàng Trung ương phát hành Central Bank Digital Currency (CBDC) được gọi là tiền điện tử của Ngân hàng Trung ương – là tiền pháp định dưới dạng số, một dạng mới của tiền ngân hàng trung ương. CBDC có đơn vị tài khoản quốc gia và được đảm bảo bằng tài sản do ngân hàng trung ương nắm giữ. Ngân hàng trung ương công nhận độ tin cậy và sự hợp pháp của việc phát hành CBDC. CBDC ra đời nhằm mục tiêu: Phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, kỹ thuật và chiến lược tài chính, mỗi quốc gia lại chọn một phương án khác nhau trong triển khai CBDC, có thể kể đến ba mô hình triển khai CBDC chủ đạo: Tình hình triển khai CBDC trên thế giới Theo dữ liệu mới nhất từ Atlantic Council năm 2024, có 134 quốc gia đại diện cho 98% GDP toàn cầu đang xem xét phát hành CBDC, tăng gấp 4 lần so với mức 35 quốc gia vào tháng 5/2020. Trong số đó, 66 quốc gia đã bước sang giai đoạn phát triển, thí điểm và ra mắt. Cùng với đó, khảo sát của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) với 25 nền kinh tế phát triển và 56 nền kinh tế mới nổi và đang phát triển (chiếm 76% dân số và 94% GDP toàn cầu), đã có trên 90% ngân hàng trung ương tiến hành nghiên cứu về CBDC, 62% đã đi vào thử nghiệm kỹ thuật và 26% đang trong quá trình thử nghiệm. Dưới đây là một số quốc gia tiêu biểu đã và đang thí điểm thử nghiệm và triển khai CBDC trong thực tế. Bahamas Bahamas là nước tiên phong trong việc phát hành CBDC chính thức với tên gọi Sand Dollar, ra mắt vào tháng 10/2020 sau khi triển khai thử nghiệm tại quần đảo Exuma và Abaco từ năm 2019. Mục tiêu chính của Sand Dollar là thúc đẩy tài chính toàn diện, đặc biệt là tại những khu vực hẻo lánh, nơi dịch vụ ngân hàng truyền thống khó tiếp cận. Hệ thống sử dụng công nghệ DLT do NZIA – một công ty chuyên về các giải pháp công nghệ DLT (Distributed Ledger Technology) và chuỗi khối (blockchain) tại Bahamas phát triển, với các tính năng như thanh toán ngoại tuyến và giới hạn giao dịch cho các cấp độ tài khoản thấp hơn nhằm tăng cường bảo mật. Sau cơn bão năm 2019, Sand Dollar đã được triển khai tại Abaco để hỗ trợ phục hồi kinh tế, thể hiện vai trò quan trọng của CBDC trong việc duy trì sự ổn định tài chính trong thời kỳ khủng hoảng. Tuy nhiên, việc áp dụng còn gặp khó khăn do sự không đồng đều về hạ tầng công nghệ và mức độ chấp nhận của người dân còn hạn chế. Nigeria Nigeria là quốc gia tiên phong tại châu Phi trong việc triển khai tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương (CBDC) với đồng eNaira, ra mắt vào tháng 10 năm 2021. Mặc dù có mục tiêu thúc đẩy tài chính toàn diện và giảm chi phí giao dịch, việc triển khai eNaira gặp nhiều thách thức, trong đó nổi bật là mức độ chấp nhận rất thấp từ phía người dân – theo IMF, đến năm 2023, 98,5% ví eNaira được mở ra chưa từng được sử dụng. Các nguyên nhân chính bao gồm hạ tầng kỹ thuật còn yếu, thiếu niềm tin vào hệ thống, hiểu biết hạn chế về sản phẩm, và sự cạnh tranh mạnh từ tiền mặt, ví điện tử và tiền mã hóa. Dù vậy, lượng eNaira lưu thông đã tăng từ 2,55 tỷ lên 12,53 tỷ naira (tương đương gần 8 triệu USD) vào đầu năm 2024. Ngân hàng Trung ương Nigeria (CBN) đã bắt đầu hợp tác với các đối tác công nghệ như Gluwa để cải thiện hạ tầng, đồng thời cam kết đánh giá lại chiến lược triển khai trong năm 2025 nhằm tăng tỷ lệ sử dụng thực tế của CBDC này. Trung Quốc Trung Quốc là một trong những nước triển khai CBDC quy mô lớn nhất – e-CNY (Nhân dân tệ số). Từ năm 2020, e-CNY đã được thử nghiệm tại hơn 20 thành phố lớn và tích hợp trong các app phổ biến như WeChat, Alipay. Một trong những điểm đặc biệt của e-CNY là khả năng thanh toán ngoại tuyến, cho phép người dùng thực hiện giao dịch ngay cả khi không có kết nối Internet, điều đặc biệt quan trọng ở những khu vực hẻo lánh. Hệ thống này sử dụng một kiến trúc công nghệ lai, trong đó công nghệ DLT chỉ được áp dụng ở những phần có lợi thế nhất định. Trung Quốc còn tích cực thử nghiệm thanh toán xuyên biên giới với CBDC thông qua dự án mBridge với Thái Lan, UAE và Hồng Kông. Kết quả, e-CNY đã được chấp nhận tại nhiều điểm bán lẻ, ứng dụng trong chi trả lương, hỗ trợ chính sách. Tuy nhiên, ngân hàng Nhân dân Trung Quốc gần đây đã chia sẻ tính đến tháng 5/2024, tổng khối lượng giao dịch cho e-CNY đã đạt giá trị 910 tỷ USD vẫn còn hạn chế so với thị trường thanh toán tổng thể của Trung Quốc có giá trị khoảng 40,3 nghìn tỷ USD. Vì vậy, CNY điện tử còn một chặng đường dài trước khi nó chiếm được khối lượng giao dịch đáng kể. Một lý do lớn việc thay thế tiền mặt chưa diễn ra rộng rãi là
[Báo cáo toàn diện về Stablecoin] Rủi ro, thách thức và khung pháp lý của Stablecoin tại Việt Nam và thế giới (phần 3)
Stablecoin xuất hiện, thay đổi cách con người giao dịch và mở ra kỷ nguyên tài chính số nhanh chóng và linh hoạt. Đi cùng với đó là những rủi ro và thách thức mà bất kỳ cá nhân/tổ chức đều có thể gặp phải, buộc các quốc gia trên thế giới phải nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý để quản lý và phát triển lĩnh vực này. Rủi ro và thách thức của Stablecoin Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, stablecoin cũng tiềm ẩn không ít rủi ro và thách thức, cả đối với người dùng lẫn hệ thống tài chính chung: Rủi ro mất giá và mất neo Dù mục tiêu là ổn định, stablecoin vẫn có thể mất neo khỏi giá trị tham chiếu trong một số tình huống. Nguyên nhân có thể do khủng hoảng niềm tin người dùng ồ ạt bán tháo, do tài sản đảm bảo giảm giá (với crypto-backed) hoặc thuật toán vận hành thất bại (với loại thuật toán). Lịch sử đã chứng kiến nhiều vụ stablecoin mất neo nghiêm trọng, điển hình nhất là sự sụp đổ của TerraUSD (UST) vào tháng 5/2022: UST là stablecoin thuật toán neo USD thông qua cơ chế mint/burn với token LUNA, từng đạt vốn hóa tới 18 tỷ USD. Khi niềm tin lung lay, UST mất neo nhanh chóng, rơi tự do về gần 0, gây thiệt hại hàng chục tỷ USD cho nhà đầu tư. Cú “death spiral” của TerraUSD không chỉ làm UST/LUNA sụp đổ mà còn kéo theo hiệu ứng dây chuyền khiến nhiều quỹ và dự án liên quan phá sản. Ngoài UST, một số stablecoin khác cũng từng mất neo: Iron Finance (IRON) mất giá trị năm 2021, USDT đôi lúc cũng rơi xuống $0.95 trong ngắn hạn khi thị trường hoảng loạn, hay USDC từng giảm còn ~$0.88 (tháng 3/2023) do lo ngại về khoản dự trữ mắc kẹt, trước khi phục hồi khi thông tin rõ ràng hơn. Những sự cố này cho thấy stablecoin không “ổn định tuyệt đối” – nếu cơ chế đảm bảo không vững hoặc gặp tình huống bất ngờ, stablecoin có thể rớt giá và nhà đầu tư có nguy cơ mất mát lớn (stablecoin có thể “về 0” hoàn toàn, trong khi quỹ thị trường tiền tệ truyền thống tệ nhất chỉ mất vài %). Rủi ro về minh bạch và tài sản đảm bảo Đối với các stablecoin tập trung (fiat-backed), niềm tin vào đơn vị phát hành và tài sản dự trữ là tối quan trọng. Nếu công ty phát hành thiếu minh bạch, không chứng minh được lượng tài sản đảm bảo đầy đủ, stablecoin sẽ bị nghi ngờ. Tether (USDT) là ví dụ nổi bật. Trong nhiều năm, Tether bị chỉ trích vì không công bố kiểm toán độc lập, dẫn đến lo ngại USDT có thể không được đảm bảo 100% bằng USD như cam kết. Mặc dù Tether sau đó cải thiện minh bạch (công bố báo cáo dự trữ hàng quý) và khẳng định nắm giữ phần lớn tài sản an toàn như ~$72.5 tỷ trái phiếu chính phủ Mỹ (Q2/2023), dư luận vẫn hoài nghi cho đến khi có kiểm toán hoàn chỉnh. Rủi ro khác là chất lượng tài sản đảm bảo: nếu dự trữ stablecoin đầu tư vào các tài sản rủi ro cao (trái phiếu dài hạn, thương phiếu kém chất lượng), biến động thị trường có thể làm suy giảm giá trị dự trữ, đe dọa khả năng quy đổi 1:1. Ngay cả stablecoin uy tín như USDC cũng từng chịu ảnh hưởng khi một phần dự trữ ~$3.3 tỷ gửi tại Silicon Valley Bank gặp sự cố (ngân hàng phá sản), khiến USDC tạm thời mất neo (xuống ~0.9) do lo ngại về khả năng rút tiền. Điều này nhấn mạnh sự cần thiết của dự trữ an toàn và thanh khoản cao (tiền mặt hoặc T-bills) cho stablecoin – như một chuyên gia nhận định: “để stablecoin không gây rủi ro hệ thống, tài sản dự trữ phải rất an toàn và rất thanh khoản”. Bên cạnh TerraUSD nói trên, năm 2022–2023 ghi nhận một số sự kiện lớn liên quan đến stablecoin: – Sự kiện LUNA/UST: UST sụp đổ đã làm lung lay niềm tin vào stablecoin thuật toán, khiến hàng loạt dự án stablecoin thuật toán khác phải điều chỉnh (FRAX chuyển sang 100% thế chấp, Neutrino USD của WAVES cũng mất peg…). – Vụ sụp đổ FTX (11/2022) cũng có phần liên đới khi sàn này mất thanh khoản và phá sản sau cú sốc thị trường từ Terra, làm giảm mạnh nhu cầu stablecoin trên các sàn tập trung. – BUSD (Binance USD) – stablecoin do Binance hợp tác phát hành – bị Bộ Tài Chính New York yêu cầu ngừng phát hành mới (2/2023) vì lo ngại vi phạm luật chứng khoán, dẫn đến vốn hóa BUSD rơi từ 16 tỷ xuống dưới 3 tỷ USD trong vài tháng. – USDC vào 3/2023 bị mất neo nhẹ như đã đề cập, nhưng nhờ minh bạch thông tin nên đã nhanh chóng phục hồi về $1 sau vài ngày. Nhìn chung, thị trường stablecoin đã trải qua phép thử về niềm tin, trong đó những dự án dự trữ tốt, minh bạch (USDC) đều trụ vững, trong khi dự án mô hình yếu hoặc mập mờ đã bị loại bỏ. Rủi ro đối với hệ thống tài chính truyền thống Sự phát triển quá nhanh của stablecoin cũng khiến các nhà quản lý lo ngại về tác động hệ thống. Stablecoin lớn hiện nay như USDT, USDC nắm giữ lượng tài sản dự trữ khổng lồ (Tether nắm ~$72 tỷ tài sản, chủ yếu là tín phiếu Mỹ, tương đương quy mô ngân hàng cỡ trung hoặc một quỹ thị trường tiền tệ lớn). Do đó, một cú sốc trên stablecoin (rút tiền hàng loạt) có thể
SAVIS triển khai thành công Hệ thống Hợp đồng điện tử và Chữ ký điện tử cho VietCredit
Để chủ động thích ứng vượt lên mọi thách thức, tạo lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của các tổ chức Tài chính – Ngân hàng. Theo đó, VietCredit bắt đầu hành trình chuyển đổi số từ sớm. Cùng với sự đồng hành của SAVIS, VietCredit thành công áp dụng Hệ thống Hợp đồng điện tử và chữ ký điện tử, đem đến cho khách hàng sự hài lòng thông qua các trải nghiệm sử dụng nền tảng dữ liệu và công nghệ. Bài toán cho “mảnh ghép” cuối cùng trong hành trình chuyển đổi số của VietCredit Với mục tiêu phát triển mạnh mẽ mô hình kinh doanh sáng tạo dựa trên số hóa, không chỉ chú trọng thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới trong quản trị điều hành và tối ưu hóa hoạt động nghiệp vụ, VietCredit cũng đầu tư mạnh cho quy trình số hóa sản phẩm và dịch vụ cung cấp cho khách hàng. VietCredit xác định “mảnh ghép” cuối cùng tạo nên trải nghiệm liền mạch và trọn vẹn trên kênh số cho người dùng chính là hệ thống hợp đồng điện tử và chữ ký điện tử. Với đặc thù liên quan đến tiền tệ và tài chính, hệ thống hợp đồng và chữ ký điện tử của ngân hàng bắt buộc phải đảm bảo tính pháp lý, bảo mật và lưu trữ lâu dài để đem đến trải nghiệm an toàn và bảo vệ quyền lợi cho khách hàng. VietCredit tìm kiếm một giải pháp ký điện tử đơn giản, nhanh chóng nhưng vẫn đảm bảo tính bảo mật, tiết kiệm chi phí cho hợp đồng vay vốn với cá nhân, tổ chức. Tuy vậy, VietCredit vẫn loay hoay trong việc tìm kiếm phương án tối ưu khi những khái niệm về chữ ký điện tử, chữ ký số vẫn còn mơ hồ, việc phân biệt các loại chữ ký điện tử vẫn chưa rõ ràng. Đây không phải là vấn đề của riêng VietCredit mà rất nhiều tổ chức, doanh nghiệp tại Việt Nam gặp phải khiến họ chưa thể mạnh dạn áp dụng rộng rãi chữ ký số, chữ ký điện tử vào quy trình làm việc. Giải pháp của SAVIS cho bài toán của VietCredit Để triển khai dự án này, sau quá trình tìm hiểu kỹ càng, VietCredit đã quyết định hợp tác với SAVIS – Nhà cung cấp số 1 Việt Nam về giải pháp – dịch vụ ký số. Với kinh nghiệm hơn 17 năm triển khai những dự án chuyển đổi số trọng điểm quốc gia, SAVIS có khả năng giải quyết được bài toán của VietCredit khi cung cấp giải pháp tổng thể với giải pháp ký điện tử an toàn kèm dấu thời gian TrustCA Timestamp cho cá nhân ký các hợp đồng vay vốn với giá trị nhỏ. Cụ thể, chữ ký điện tử an toàn do SAVIS cung cấp sử dụng các biện pháp xác thực đa yếu tố để cung cấp bằng chứng định danh người ký. Đặc biệt, dấu thời gian Timestamp được kết nối với nguồn thời gian quốc gia đính kèm cùng chữ ký điện tử giúp chống chối bỏ mốc thời gian ký và đảm bảo tính toàn vẹn của tài liệu, mọi thay đổi trên tài liệu sau thời điểm ký đều sẽ bị phát hiện. Chữ ký điện tử an toàn được xác thực hiệu lực lâu dài theo thời hạn của dấu thời gian Timestamp đính kèm (từ 3 năm hoặc 5 năm). Nhờ đó tài liệu được chống gian lận, giả mạo mức độ cao nhất, đảm bảo an toàn, bảo mật thông tin cho khách hàng và đảm bảo tính pháp lý nếu xảy ra tranh chấp. Hệ thống Hợp đồng điện tử và Chữ ký điện tử của VietCredit chính thức đi vào hoạt động Sau 6 tháng triển khai với sự hỗ trợ đắc lực từ đội ngũ SAVIS, hệ thống Hợp đồng điện tử và Chữ ký điện tử của VietCredit chính thức được áp dụng cho toàn bộ các chi nhánh trên cả nước với số lượng hợp đồng ký điện tử khoảng gần 100.000 hợp đồng/năm. Đây là dấu mốc đánh dấu bước tiến quan trọng trong chiến lược chuyển đổi số của VietCredit nhằm tối ưu mọi trải nghiệm cho khách hàng. Hệ thống được tích hợp ngay trên ứng dụng VietCredit, giúp khách hàng có thể ký xác nhận hợp đồng mở thẻ mọi lúc mọi nơi với thiết bị di động hoặc máy tính bảng, giảm thiểu được chi phí, thời gian đi lại. Phát biểu tại buổi lễ ra mắt hệ thống Hợp đồng điện tử và Chữ ký điện tử của VietCredit, ông Hoàng Nguyên Vân – Chủ tịch HĐQT SAVIS nhấn mạnh: “Hệ thống hợp đồng điện tử và chữ ký điện tử của VietCredit là hệ thống tiên phong đáp ứng tối đa nhu cầu chuyển đổi từ hợp đồng giấy sang hợp đồng điện tử theo đúng quy định Việt Nam và tiêu chuẩn châu Âu. Tại Việt Nam, SAVIS là đơn vị tiên phong và duy nhất cung cấp các dịch vụ hoàn chỉnh nhất về ký số, ký điện tử. Chúng tôi tin rằng sự hợp tác này sẽ góp phần gia tăng lợi thế cạnh tranh của VietCredit trên thị trường tài chính tiêu dùng, tạo ra những làn sóng công nghệ mới và cùng mang lại những tiện ích tốt nhất cho khách hàng”. VietCredit là tổ chức tín dụng cung cấp dịch vụ tài chính minh bạch – tin cậy chú trọng đầu tư giải pháp công nghệ, nhằm bảo đảm chất lượng giao dịch tốt nhất cho khách hàng. Hệ thống hợp đồng điện tử và chữ ký điện tử đã tạo ra nền tảng vững chắc để VietCredit tiếp tục phát triển và bứt phá mạnh mẽ hơn nữa trong thời gian tới. Đồng thời càng củng cố thêm niềm
Open API – Chìa khoá thúc đẩy ngân hàng mở
Open API đã thay đổi cách các ngân hàng phục vụ khách hàng, nhằm cải thiện trải nghiệm người dùng và tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Điều này thúc đẩy sự phát triển của những mô hình hoạt động mới trong ngành Tài chính – Ngân hàng, tiêu biểu là Ngân hàng mở. Tại sao Open API là chìa khóa thúc đẩy Ngân hàng mở? Hiện tại, người dùng đang phải sử dụng quá nhiều ứng dụng để thanh toán, quản lý tài chính, mua sắm, xác thực,… Nói cách khác việc phải tải một lúc hàng loạt ứng dụng khác nhau khiến người dùng gặp nhiều phiền toái và phức tạp trong chia sẻ dữ liệu, quản lý báo cáo hay truy xuất thông tin. Vì vậy, điều đó đã dẫn tới việc sử dụng API cũng như các ứng dụng tích hợp ngày càng rộng rãi cụ thể là Ngân hàng mở. Mục đích chính của API hoạt động trong Ngân hàng mở (Open Banking) là tạo ra một mô hình thống nhất cho phép chia sẻ dữ liệu tài chính giữa hai hoặc nhiều bên thứ ba. Sử dụng rộng rãi Open API, các tổ chức ngân hàng tạo thành một hệ sinh thái API thực sự; cung cấp những trải nghiệm khách hàng tuyệt vời nhất nhờ khả năng kết hợp các dịch vụ số của nhiều nhà cung cấp trong một ứng dụng. Người dùng có thể tiếp cận với nhiều sản phẩm, dịch vụ tài chính liên thông trực tiếp với cơ sở dữ liệu tài chính của các ngân hàng. Cùng với sự phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, ngày càng nhiều người tiêu dùng sử dụng các sản phẩm, dịch vụ từ Fintech. Do đó, thay vì cạnh tranh, việc hợp tác với các công ty Fintech là điều cần thiết để ngân hàng đón đầu được những công nghệ mới nhằm cung cấp các dịch vụ hấp dẫn cho khách hàng của mình. Cách tiếp cận này buộc các ngân hàng phải thiết lập một kiến trúc API mở, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tích hợp nhanh chóng (plug-and-play) các dịch vụ của ngân hàng và Fintech, cuối cùng là tạo ra các cửa hàng ứng dụng ngân hàng với đa tiện ích và dịch vụ. “Ngân hàng mở” – Open Banking sử dụng các Open API đang trở thành một xu hướng mới. Ngân hàng mở tạo ra cơ hội để hình thành các dịch vụ tài chính và phi tài chính tích hợp đa dạng, tạo nguồn thu mới cho các tổ chức tài chính và mở rộng tập khách hàng với hệ sinh thái ứng dụng chia sẻ dữ liệu an toàn. Ứng dụng Open API cho DX Open Banking Solution: Hệ giải pháp toàn diện cho Ngân hàng mở đầu tiên tại Việt Nam. Tiên phong và bứt tốc mạnh mẽ trên cuộc đua chuyển đổi số, SAVIS đã đón đầu xu hướng Ngân hàng mở. Bên cạnh việc ra mắt DX Open Banking Platform được thiết kế chuyên biệt dành riêng cho ngành Tài chính – Ngân hàng, đáp ứng nhu cầu về pháp lý – công nghệ để kết nối và xây dựng hệ sinh thái tài chính số, SAVIS còn kết nối và hợp tác với những tổ chức, doanh nghiệp uy tín về Open API ở Việt Nam và trên thế giới để phát triển hệ sinh thái mở với Open API như DX Open Healthcare Platform (Y tế mở), DX Open Gov (Chính phủ mở),… Một số đối tác hàng đầu của SAVIS trong cung cấp các giải pháp về Open API và Open Banking: Savis đã và đang bắt tay với các “ông lớn” quốc tế về Open API, Open Banking để mang đến những giải pháp tiên tiến, bảo mật và phù hợp với yêu cầu đặc thù của từng thị trường, trong đó, có thể kể đến các đối tác ấn tượng như: Axway, Tyk.IO, Kong, Curity CIAM, Keycloak, Entrust HSM.. Salt Group được biết đến là nhà cung cấp giải pháp bảo mật uy tín cho các ngân hàng, tổ chức tài chính, cơ quan chính phủ tại Úc và khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (APAC). Savis hợp tác với SaltGroup để nâng cao bảo mật và độ tin cậy cho hệ sinh thái Open Banking. Với thế mạnh trong các giải pháp xác thực mạnh, chống gian lận và quản lý danh tính số, hợp tác giữa Savis và SaltGroup tập trung vào việc tăng cường bảo mật cho các giao dịch tài chính mở, đảm bảo tuân thủ quy định và bảo vệ dữ liệu khách hàng trong môi trường ngân hàng số. SAVIS bắt tay hợp tác với Konsentus – thương hiệu toàn cầu về tư vấn ngân hàng mở và cơ sở hạ tầng, để cùng xây dựng nguyên tắc hoạt động và mô hình dịch vụ, khung pháp lý cho ngân hàng mở tại Việt Nam. Qua các phiên làm việc, hai bên sẽ cùng nhau xây dựng một bộ nguyên tắc giúp vận hành hệ sinh thái ngân hàng mở ở Việt Nam, tạo lập quy trình vận hành để triển khai các hệ thống công nghệ và phát triển bộ tài liệu đặc tả kỹ thuật. Curity là nhà cung cấp hàng đầu về giải pháp quản lý danh tính dựa trên API, tạo dựng môi trường bảo mật toàn diện cho các dịch vụ số. Thế mạnh của Curity là giải pháp CIAM tiên tiến với xác thực đa phương thức (passkeys, ví điện tử), SSO, xác thực thích ứng và bảo vệ FAPI 2.0, giúp gia tăng trải nghiệm người dùng và đảm bảo an toàn dữ liệu trong các giao dịch tài chính mở. Kết hợp với những giải pháp công nghệ tiên phong từ Curity, Savis đang từng bước hiện đại ngành Ngân hàng, tăng cường bảo mật và cải thiện trải nghiệm người dùng. Axway và TykIO đều là những
