Trong bối cảnh thị trường tiền điện tử đầy biến động, stablecoin được biết đến như một loại tài sản kỹ thuật số có giá trị ổn định bằng cách neo vào các tài sản như tiền pháp định hoặc hàng hoá. Stablecoin không chỉ đóng vai trò quan trọng trong giao dịch mà còn mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực tài chính phi tập trung (DeFi), có tiềm năng cách mạng hóa hệ thống tài chính toàn cầu.
Về stablecoin
Stablecoin là một loại tiền mã hóa được thiết kế để duy trì giá trị ổn định bằng cách neo giá trị vào một tài sản tham chiếu bên ngoài (thường là tiền pháp định như đô la Mỹ).
Mục tiêu chính của stablecoin là kết hợp ưu điểm của tiền mã hóa (giao dịch nhanh, xuyên biên giới, không cần trung gian) với sự ổn định về giá của tài sản truyền thống. Mỗi đơn vị stablecoin thường được đảm bảo bởi một đơn vị tài sản thật tương ứng (ví dụ 1 USD cho 1 USDT) nhằm đảm bảo giá trị luôn xấp xỉ 1:1 với tài sản neo.
Đặc điểm chung của stablecoin:
- Giá trị ổn định: Khác với Bitcoin hay Ethereum có biến động giá lớn, stablecoin mang lại giá trị tương đối ổn định.
- Giao dịch nhanh và chi phí thấp: Stablecoin thừa hưởng khả năng giao dịch nhanh chóng, phí rẻ của blockchain, giúp thanh toán và chuyển tiền hiệu quả hơn so với hệ thống ngân hàng truyền thống.
- Tiếp cận toàn cầu: Chỉ cần có internet, người dùng ở bất kỳ đâu cũng có thể sử dụng stablecoin, giúp mở rộng khả năng tiếp cận tài chính trên phạm vi quốc tế.
Nhờ những lợi ích này, stablecoin đang đóng vai trò cầu nối giữa tiền mã hóa và tiền truyền thống, giảm thiểu rủi ro biến động giá trong thị trường tiền điện tử.
Phân loại các loại Stablecoin
Có nhiều cơ chế khác nhau để đảm bảo giá trị cho stablecoin. Dựa trên tài sản đảm bảo và cơ chế neo giá, stablecoin có thể được chia thành các loại chính sau:
- Stablecoin thế chấp bằng tiền pháp định (fiat-collateralized)
Đây là loại phổ biến nhất, được bảo chứng trực tiếp bằng tiền fiat do một đơn vị phát hành nắm giữ trong kho dự trữ. Mỗi stablecoin phát hành tương ứng với một đồng tiền pháp định (như USD, EUR) được gửi vào ngân hàng. Ví dụ: Tether (USDT) và USD Coin (USDC) đều neo giá 1:1 với USD.
- Stablecoin thế chấp bằng hàng hóa (commodity-backed)
Stablecoin loại này neo giá vào các tài sản hàng hóa vật lý như vàng hoặc dầu. Ví dụ, Tether Gold (XAU₮) – mỗi token XAU₮ được đảm bảo bằng 1 troy ounce vàng vật chất gửi trong kho. Stablecoin loại này cho phép người dùng sở hữu hàng hóa dưới dạng kỹ thuật số.
- Stablecoin thế chấp bằng tiền mã hóa (crypto-collateralized)
Đây là stablecoin được bảo đảm bằng tài sản tiền mã hóa khác (như ETH, BTC…). Do tiền mã hoá biến động mạnh, cơ chế thường yêu cầu thế chấp vượt mức để phòng ngừa rủi ro. Điều này nghĩa là mỗi 1 USD stablecoin phát hành thường được bảo chứng bởi lượng crypto trị giá 1.5–2 USD (tùy giao thức). Nhờ vậy, kể cả khi giá trị tài sản đảm bảo giảm, stablecoin vẫn giữ được tỷ lệ neo.
Ví dụ: DAI (MakerDAO) – stablecoin được thiết kế để có giá trị tương đương 1 đô la Mỹ, tạo ra bằng cách người dùng thế chấp tài sản crypto (ETH, USDC, v.v.) vào hợp đồng thông minh. Hệ thống MakerDAO sẽ tự động thanh lý tài sản thế chấp nếu giá giảm quá mức, đảm bảo DAI luôn có đủ tài sản đảm bảo để giữ giá trị ổn định.
- Stablecoin thuật toán (algorithmic stablecoin)
Đây là loại stablecoin không có tài sản đảm bảo trực tiếp, hoặc chỉ một phần, duy trì giá trị thông qua thuật toán và cơ chế thị trường. Thay vì dự trữ tài sản, giao thức sẽ điều chỉnh nguồn cung stablecoin (tăng hoặc giảm) dựa trên cung cầu để giữ giá ổn định quanh mức neo giá.
Các thuật toán và hợp đồng thông minh được lập trình sẵn sẽ tự động phát hành hoặc đốt token stablecoin (hoặc token liên quan) khi giá lệch khỏi mức neo.
Ví dụ: Ampleforth (AMPL) tự điều chỉnh nguồn cung lưu thông hàng ngày để ổn định giá trị, hay FRAX trước đây là stablecoin thuật toán một phần, kết hợp giữa dự trữ và điều chỉnh thuật toán. Ưu điểm của mô hình này là không cần đơn vị giám sát nắm tài sản đảm bảo, hướng đến phi tập trung hoàn toàn.
Tuy nhiên, stablecoin thuật toán tiềm ẩn rủi ro cao vì phụ thuộc vào niềm tin thị trường; khi cơ chế thất bại, stablecoin có thể mất neo nghiêm trọng.
Trong đó, sự sụp đổ của TerraUSD (UST) – một bài học điển hình về stablecoin thuật toán từng rất lớn nhưng đã mất hoàn toàn giá trị vào năm 2022.
Ngoài ra, chúng ta cũng có thể phân loại stablecoin theo một số cách khác:
– Stablecoin lai kết hợp nhiều cơ chế (như vừa có tài sản thế chấp, vừa có thuật toán điều tiết)
– Stablecoin neo theo rổ tài sản (asset-referenced tokens)…
Song ba nhóm fiat-backed, crypto-backed và algorithmic (thuật toán) như trên là nền tảng chính bao quát hầu hết các stablecoin trên thị trường hiện nay. Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng về mức độ ổn định, phân cấp và yêu cầu tin cậy vào bên thứ ba.
Các stablecoin phổ biến hiện nay (về vốn hóa, cơ chế, minh bạch, mức độ phổ biến)
Thị trường stablecoin đã phát triển mạnh với hàng trăm dự án, nhưng phần lớn thị phần tập trung vào một số ít đồng lớn nhất. Dưới đây là những stablecoin tiêu biểu và so sánh về cơ chế hoạt động, quy mô và mức độ tín nhiệm:
| Stablecoin | Loại & Tài sản bảo chứng | Cơ chế duy trì giá | Vốn hóa (USD) | Minh bạch & Tín nhiệm | Mức độ phổ biến |
| USDT (Tether) | Fiat (USD) | 100% dự trữ fiat (tiền mặt & trái phiếu chính phủ Mỹ) do Tether nắm giữ | ≈ 80 tỷ USD (lớn nhất) | Được sử dụng rộng rãi nhưng từng bị nghi ngờ về minh bạch dự trữ. | Phổ biến nhất thế giới, chiếm ~2/3 tổng cung stablecoin, thanh khoản cao trên hầu hết sàn giao dịch CEX và DeFi. |
| USDC (Circle) | Fiat (USD) | 100% dự trữ fiat (tiền mặt & tín phiếu Kho bạc Mỹ) do Circle quản lý thông qua các đối tác ngân hàng được cấp phép | ≈ 25–30 tỷ USD (thứ 2 thị trường) | Độ minh bạch rất cao: nhà phát hành công bố chứng nhận dự trữ hàng tuần, tài sản đảm bảo giữ tại các ngân hàng uy tín ở Mỹ. Được quản lý bởi Center (liên minh Circle và Coinbase). | Rất được tin cậy, phổ biến thứ hai. USDC được nhiều tổ chức tài chính truyền thống chấp nhận; tích hợp sâu trong các ứng dụng DeFi và thanh toán (Visa, Mastercard cũng đã thử nghiệm USDC cho thanh toán quốc tế). |
| DAI (MakerDAO) | Crypto (đa tài sản) | Thế chấp quá mức bằng tài sản tiền mã hóa (ETH, USDC, WBTC…) khóa trong hợp đồng thông minh của giao thức MakerDAO. Tự động thanh lý nếu tài sản thế chấp giảm giá dưới ngưỡng. | ≈ 5 tỷ USD (stablecoin phi tập trung lớn nhất) | Minh bạch on-chain: mọi tài sản thế chấp và dữ liệu của DAI đều công khai trên blockchain. Quản trị phi tập trung bởi cộng đồng MakerDAO. Tuy nhiên, do một phần tài sản thế chấp là USDC (khoảng 50-60%), DAI vẫn phụ thuộc một phần vào tài sản tập trung. | Phổ biến trong hệ sinh thái DeFi: DAI được dùng nhiều trong các giao thức cho vay, Yield Farming, và thường được coi là lựa chọn stablecoin phi tập trung hàng đầu. |
| FRAX (Frax Finance) | Lai: kết hợp crypto & thuật toán | Ban đầu Frax là một loại stablecoin lai kết hợp giữa việc thế chấp USDC và tài sản crypto, phần còn lại điều chỉnh bằng thuật toán thông qua token FXS. Sau sự cố Terra, cộng đồng Frax đã bỏ phiếu nâng tỷ lệ tài sản đảm bảo 100% (xóa bỏ phần thuật toán) để đảm bảo an toàn. | ≈ 1 tỷ USD (top 5 stablecoin lớn nhất đầu năm 2023) | Minh bạch cao: cơ chế hoạt động và tài sản thế chấp công khai, do DAO quản trị. Việc chuyển sang tài sản đảm bảo hoàn toàn giúp Frax gia tăng độ tin cậy. Tuy nhiên, vì vẫn phụ thuộc vào tài sản crypto và chưa được kiểm toán bởi bên ngoài, mức độ tin cậy cần thời gian kiểm chứng. | Là stablecoin sáng tạo với mô hình hybrid độc đáo. FRAX từng là stablecoin thuật toán thành công nhất (duy trì neo giá tốt) cho đến nay. Phổ biến trong một số giao thức DeFi và cộng đồng người dùng nhất định, nhưng quy mô vẫn nhỏ so với USDT/USDC. |
Ngoài ra, bên cạnh các đồng trên, thị trường còn nhiều stablecoin khác đáng chú ý như BUSD (Binance USD) từng nằm trong top 3 (vốn hóa ~20 tỷ USD) nhưng đã giảm mạnh sau khi hãng phát hành Paxos dừng phát hành mới do sức ép pháp lý năm 2023; hay TUSD (TrueUSD), USDP (Pax Dollar), XAU₮ (Tether Gold),… Năm 2023 xuất hiện stablecoin của các tập đoàn tài chính lớn như PYUSD (PayPal USD) do Paxos hợp tác phát hành, hay stablecoin nội bộ của một số ngân hàng.
Mặc dù vậy, USDT và USDC vẫn chiếm ưu thế tuyệt đối về thị phần và thanh khoản, bỏ xa các đối thủ khác. Hai đồng này đóng vai trò trụ cột trong hầu hết hoạt động giao dịch crypto toàn cầu.
